شجریان ، شخصیت ملی
چگونه فردی در فرایند تکاملی زندگیش به شخصیتی محبوب همگان و تاریخی و ماندگار تبدیل می شود ؟
چه ویژگی هایی مصالح بنای شخصیت ملی وتاریخی و الگویی اجتماعی تلقی می گردند ؟
صاحب نظران و انسان شناسان ، براین باورند که افراد بشر نه نیکوکار بدنیا می آیند ونه بد کار ،بلکه استعداد هر دو دسته صفت را دارا هستند ،اما شخصیت افراد متاثر از محیط و آموزشی است که از خانواده و جامعه بدست آورده و آن را زائیده روابط اجتماعی و آموزش و پرورش می دانند . افلاطون معتقد است که شخصیت از سه جزء شهوت ، غیرت و عقل تشکیل شده است . شهوت را منشاء میل به گرسنگی و جنسی و دیگر امیال می داند و آن را در ابتدایی ترین سطح قرار می دهد . ودر سطح دوم ، غیرت را قسمتی از شخصیت می داند که فرد در هنگام انجام کارهای درست احساس سربلندی وغرور و به هنگام انجام کارهای ناپسند احساس شرمندگی و گناه می کند و عقل در بالاترین سطح شخصیت قرار می دهد. اندیشمندی دیگر،در تعریف شخصیت می گوید : شخصیت شامل رفتارها، سبک فکرها، شیوهی حرف زدن، درک محیط و تعاملهای بین فردی است که پیوسته وبر اساس یک الگوی قابل تشخیص، در یک فرد مشاهده میشود. و کوهن می گوید: شخصیت ملی به ویژگی بنیادین یک ملت اطلاق میشود که در فرایندِ جامعهپذیری و کنش متقابلِ نمادی، به نسلهای بعدی منتقل شده و ظهور یافته است.
جامعه شناسان و روانشناسان اجتماعی ، ویژگی های متعددی را بعنوان ویژگی های بنیادین یک ملت بیان کرده اند که به برخی از آنان مرتبط با فرهنگ ایرانی اشاره می شود:
– برای مردم ارزش قائل شدن ، شجریان همه سرود ه هایش را متناسب با اوضاع و احوال زمانه ونیاز روحی و روانی مردم انتخاب می کرد و همواره به احساسات مردم توجه داشت و احترام می گذاشت .
– شجاعت داشتن ، بدون ترس از مقابله با خطر ، حرف خود را شجاعانه می زد و راسخ و ثابت قدم در کنار مردم بود .
– رعایت آداب معاشرت ، فروتنی ، گشاده رو یی، قدردانی وتعریف وتمجید و رفتار محترمانه با دیگران در رفتارش برجسته بود .
– خردمندی و اندیشه ورزی ، اهل سئوال وتحقیق و اقناع بود و با دقت ومطالعه به انتخاب اشعاری می پرداخت که برجان ودل اثر گذار باشد .
– بی توجهی به منافع شخصی و کسب ثروت وقدرت ، هرگز برای کسب منافع مالی هنر ارزشمندش را بقول مطهری بازاری و کاباره ای نکرد .
– برازندگی ، همواره دارای ظاهری زیبا و آراسته و مرتب بود .
کیهان کلهر که سالیانی دراز با او زیسته است ، می گوید : احترام گذاشتن به بزرگتر و آنان که حق پیشکسوتی داشتند و احترام به تمام عقاید و باورها ، پشتکار و هدفمندی و داشتن روحیه تحقیق و سئوال ، عشق و احترام به اقوام و فرهنگ ها ، سر سختی و ایستادگی در برابر ظلم ودروغ و فریب ، از جمله ویژگی های ثابت و پایدار استاد بود . این ویژگی ها ، همه مردم از اقوام وادیان و طبقات اجتماعی و جریانات فکری وسیاسی را داغدار سفر بی بازگشتش گرداند و ارج و قربش را ابدی ساخت .
پیر بوردیو ، از فیلسوفان معاصر نظریه سرمایه های غیر مادی و مالی را مانند سرمایه هنری ، سرمایه فرهنگی ، سرمایه تحصیلی و سرمایه اجتماعی را مطرح کرده که می توانند کارکردی فراتر از سرمایه مالی هم داشته باشند ، شجریان آنچنان دقیق ودرست وبجا سرمایه هنری خود را بکار بست که تبدیل به سرمایه عظیم اجتماعی ای شد و وی را به شخصیتی ملی و ماندگار بدل ساخت .
فیلسوفی می گوید : انسان ها خود تاریخ خویش را می سازند ، با اعمال و رفتار خویش برای خود وخانواده و قوم و گروه خود تاریخ می نویسند .
مجموعه ویژگی های ذکر شده ، مقوله هایی بنیادین و پذیرفته شده ملت ایرانند که هرکس واجد آنان باشد ، به شخصیتی ملی مبدل میگردد و در حافظه جمعی و تاریخی ملت ماندگار و به الگویی اجتماعی تبدیل می شود .